In beweging naar een gezondere leefstijl
Narcisme is een gedragsvorm waarbij iemand zichzelf erg belangrijk vindt. Zo kunnen narcisten bijvoorbeeld geobsedeerd zijn door hun uiterlijk en persoonlijkheid. Een typische narcist vertoont vaak egoïstisch gedrag, is dominant, heeft veel ambitie en heeft weinig empathie voor anderen. Er zijn verschillende soorten narcisme. De belangrijkste kenmerken zijn altijd hetzelfde, maar de manier waarop ze zich manifesteren en hoe ze ons beïnvloeden verschilt per type.
In dit artikel gaan we dieper in op de verschillende type narcisten. De inzichten komen uit het boek ‘Bescherm jezelf tegen narcisme en gaslighting’ van klinisch psycholoog dr. Ramani Durvasula.
De openlijke narcist is het meest bekend en begrepen type. Deze personen zijn vaak charismatisch, zelfverzekerd, en lijken succes en glamour uit te stralen. Echter, hun zelfbeeld is fragiel; teleurstellingen onthullen snel hun ware aard, gekenmerkt door woede en het afschuiven van verantwoordelijkheid. Hun narcisme dient als een schild tegen diepe onzekerheden. Deze relaties, met al hun ups en downs en goede en slechte dagen, kunnen je heel enthousiast maken, maar ze kunnen je ook volledig uitputten en enorm verwarrend voor je zijn.
Voorbeeld: “Op mijn dertigste ben ik miljardair en zal de wereld me zien als de genie die ik ben. Ik zal iets aan de wereld nalaten dat groter is dan jij je kunt voorstellen. Niets kan mij tegenhouden. De onbeduidende levens van mensen die geen dromen hebben interesseren me niet. Ze halen me alleen maar naar beneden, terwijl ik het verdien dat mensen mij op een voetstuk plaatsen.”
Minder zichtbaar maar even destructief; kwetsbare narcisten verhullen hun grootheidswaanzin achter een façade van slachtofferschap. Ze zijn sociaal onhandig, angstig, en vaak verbitterd, verschuilend achter een masker van miskenning en zelfmedelijden. Deze ‘verborgen’ narcisten voelen zich vaak onrechtvaardig behandeld door de wereld en uiten dit door constante ontevredenheid en kritiek op anderen. Kwetsbare narcisten kunnen enorm tegendraads en twistziek zijn, en als je ze vraagt om iets te doen, kun je het gevoel hebben alsof je een tiener zover probeert te krijgen om de was op te vouwen. Ze zijn ook heel gevoelig voor verlating en afwijzing.
Voorbeeld: “Ik ben net zo slim als al die start-upfiguren, maar ik had niet de connecties en ook geen geld van mijn pappie om carrière te kunnen maken. Ik ga mijn tijd echt niet verdoen met studeren of met een of ander baantje voor een incompetente baas. Ik doe liever niets dan dat ik voor die sukkels die hebben gestudeerd ga werken. Ik neem het mijn ouders kwalijk dat ze me niet meer geld hebben gegeven en me niet beter op het leven hebben voorbereid, want dan zou ik sowieso de beste in mijn vak zijn geweest.
Lees ook: Hoe bouw je je zelfvertrouwen weer op na narcistisch misbruik?
Een verassende vorm van narcisme is die van de filantropische narcist, die zich voordoet als altruïstisch door schijnbaar onbaatzuchtige daden. Hun ware intentie is echter niet het helpen van anderen. Deze narcisten verlangen ernaar gezien te worden als voortreffelijke personen, smachtend naar lof en aandacht voor hun daden. Het werkelijke doel is niet zozeer het verbeteren van de wereld, maar om zelf in het middelpunt van de belangstelling te staan.
Hun ‘goede daden’ kunnen variëren van bescheiden acties, zoals meedoen aan een strandopruimingsactie (en natuurlijk foto’s op Instagram posten terwijl ze ermee bezig zijn), tot veel grotere acties, zoals het oprichten van grote non-profitorganisaties (maar het personeel slecht behandelen). Filantropische narcisten vind je ook in spirituele en sekte-achtige gemeenschappen waar ze de expert op het gebied van zelfverbetering en positiviteit kunnen uithangen. Denk bijvoorbeeld aan religieuze, newage- of yogagemeenschappen waar mishandeling, misbruik en beschaming worden gebruikt om mensen onder controle te houden die het narratief in twijfel trekken of tegen de charismatische gemeenschappelijke leider ingaan.
Voorbeeld: “Ik red de wereld. Ik ben een humanitair die echte mensen en echte problemen begrijpt en eerlijk gezegd word ik heel moe van mensen die overal over klagen terwijl er zoveel andere problemen zijn en zij ook iets zouden kunnen doen om de wereld te redden. Ik wil dat mensen alle goede dingen zien die ik doe, en mensen die niet zien wat ik allemaal doe zijn gewoon jaloers, omdat ze in hun onbeduidende leventje voor niemand iets goeds doen.”
Zelfingenomen narcisten zijn extreem moralistisch, veroordelend, op een kille manier loyaal, zeer rigide en bijna zwart-wit wat betreft hun wereldbeeld en geloofssystemen. Ze denken dat ze beter zijn dan iedereen en accepteren geen andere meningen. Voor hen is alles of helemaal goed of helemaal fout, en ze willen dat iedereen precies doet wat zij denken dat juist is. Ze hebben vaak een zeer gestructureerd leven: ze staan vroeg op, hebben een vaste ochtendroutine, eten elke dag hetzelfde, volgen een strak schema en hebben hun spullen altijd op orde (en verwachten dat ook van andere mensen in hun omgeving). Ze maken weinig tijd vrij voor plezier, lachen, gekkigheid of andere mensen. Ze kunnen een obsessieve werkhouding hebben en ze maken mensen belachelijk als ze de ‘verkeerde’ soort vrijetijdsbesteding hebben of in hun ogen niet hard genoeg werken.
Voorbeeld: “Er is een goede en een verkeerde manier en ik walg van mensen die dat niet begrijpen. Ik werk hard, ik spaar, ik houd tradities in ere en ik heb geen tijd of geduld voor mensen die niet op een verantwoordelijke manier kunnen leven. Als ik mensen zie die zeggen dat ze het moeilijk hebben, dan weet ik dat dat komt doordat ze de verkeerde keuzes hebben gemaakt. Het is niet mijn verantwoordelijkheid om hen te helpen. Als je het niet op mijn manier kunt, verspil mijn tijd dan niet met jouw problemen. Zoek het zelf maar uit.”
Lees ook: Narcistisch misbruikt ontmaskerd door ervaringsdeskundige Shanti Schiks
Aan het extreme einde van het spectrum bevindt zich de kwaadaardige narcist, wiens gedrag neigt naar sadisme. Deze individuen genieten van het leed van anderen, manipuleren zonder gewetensbezwaren, en tonen een diepe minachting voor de behoeften en veiligheid van anderen. Hun gedrag kan escaleren naar gewelddadige agressie, waardoor ze bijzonder gevaarlijk zijn.
Voorbeeld: “De reden waarom ik altijd de touwtjes in handen heb, is dat mensen bang voor me zijn, en dat vind ik prima. Als mensen mij dwarszitten, zorg ik ervoor dat zij en de mensen in hun directe omgeving daar de rest van hun leven spijt van zullen hebben. Als iemand me in de weg staat of me niet geeft wat ik wil, dan zorg ik er zelf wel voor dat ik het krijg.”
Wil jij weten hoe je om gaat met narcisme (en gaslighting) in de liefde? Klinisch psycholoog dr. Ramani Durvasula biedt in haar boek praktische strategieën om narcisme te herkennen, gaslighting te weerstaan en te helen van schadelijke relaties. Je kunt het boek hier aanschaffen.
Lees meer over relaties:
Wil je wekelijks gratis inspiratie voor een gelukkige en gezonde leefstijl ontvangen? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief:
Ja ik wil tips en tricks voor een gelukkige en gezonde leefstijl ontvangen ➔
