Narcistisch misbruik ontmaskerd door ervaringsdeskundige Shanti Schiks
Het herkennen van narcistisch misbruik is niet eenvoudig in een aantal woorden uit te leggen. Wel zijn er een aantal kenmerken waar je het aan zou kunnen herkennen. Vaker wordt het herkent nadat het misbruik plaats vindt dan ervoor of tijdens. Gelukkig komt er steeds meer kennis over naar buiten. In dit artikel deel ik ook wat kennis uit mijn boek: Leven na narcistisch misbruik – Nu is het tijd voor jou.
Narcistisch misbruik is een zorgwekkend gedragspatroon dat wordt vertoond door mensen met (veel) narcistische eigenschappen of een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Het gedrag bevat schadelijke acties en tactieken die erop gericht zijn anderen te controleren, te manipuleren en te overheersen. Het gedrag gebeurt vaak geleidelijk. Eerst kom je in een partnerrelatie vaak in een soort honeymoonfase: waarin het lijkt alsof je de ware hebt ontmoet. Het kan dan net een sprookje lijken waarin alles klopt. Kenmerkend is dan ook voor een giftige relatie waarin narcistisch misbruik plaatsvindt: dat het snel gaat. Stappen zoals samenwonen en kinderen worden snel gemaakt.
De kern van narcistisch misbruik
De kern van narcistisch misbruik draait om de voortdurende drang van narcisten naar bewondering, aandacht en erkenning van hun superioriteit. Ze kunnen anderen emotioneel uitputten door constant op zoek te zijn naar complimenten en erkenning, terwijl ze andermans behoeften en gevoelens negeren. In het begin van een relatie komt dit nog niet zo naar voren. Dan zijn de rollen eerder omgedraaid en dragen ze de ander op handen en voeten. Het is dan ook heel verwarrend om op deze roze wolk ineens voor het eerst dat compleet andere gezicht te zien: waarin de persoon met veel narcistische trekken of de persoonlijkheidsstoornis ineens verandert in een totaal ander koud en/of kwaad persoon.
Manipulatieve strategieën
De manipulatieve strategieën die narcisten hanteren, omvatten vaak gaslighting, waarbij ze de realiteit van anderen ontkennen en twijfel zaaien over wat echt is. Ze kunnen schuldgevoelens opwekken, anderen de schuld geven van problemen en subtiele, verborgen technieken gebruiken om macht over anderen uit te oefenen.
Narcisten tonen vaak weinig empathie en begrip voor de gevoelens en behoeften van anderen. Al kan het er wel op lijken dat ze empathisch en begripvol zijn, als het puntje bij paaltje komt: dan kiezen ze voor zichzelf. Ze kunnen anderen vernederen, kritiek leveren en kleineren om zichzelf beter te voelen. Dit draagt bij aan een ongezonde dynamiek van controle en overheersing, waardoor een slachtoffer steeds meer geïsoleerd en onzeker wordt.
Het is niet makkelijk om weg te gaan
Er wordt wel eens gevraagd als iemand uit een dergelijke relatie komt: waarom ging je niet weg?! Vaak is het in een relatie als deze niet heel makkelijk om weg te gaan maar voelt het onbewust meer als ontsnappen. Fysiek geweld wisselt af met psychisch geweld en angst is overheersend. Ook is het zo dat bij slachtoffers hun mentaliserend vermogen minimaal wordt. Dit betekent eigenlijk dat ze onbewust: zoals een kikker zich langzaam laat dood koken, in deze relatie in steeds meer angst leven. En wanneer je continu in angst leeft: denk je niet meer rustig en logisch na.
Hoe stap je uit zo’n dergelijke relatie?
Hoe kun je uit een dergelijke relatie komen? Daar is ook geen eenduidig antwoord op te geven. Wel zijn een aantal dingen belangrijk: wanneer je intern de keuze maakt om je niet meer te laten manipuleren en domineren, wat degene ook uithaalt: scheelt dat iets in angst. Helaas komt het vaak voor dat wanneer iemand weggaat uit een dergelijke relatie en daarmee kiest voor zichzelf (en de kinderen in het geval van kinderen) de psychische mishandeling daarna niet stopt. Sterker nog: het wordt vaak erger. Aan femicide gaat ook vaak narcistisch misbruik vooraf, dat er angst is om weg te gaan is vaak gegrond.
Voor het boek ging ik in gesprek met een familierechtadvocate: in bovenstaande situatie gaf zij het advies alles goed te documenteren wat gebeurt na de relatiebreuk. Houdt alles goed bij wat gebeurt zodat je bewijs hebt van de terreur die wordt gepleegd. Daarnaast is het lastige maar heel belangrijk een lange adem te hebben. Zeker als je met iemand met een dergelijke stoornis in scheiding bent: komt een vechtscheiding vaker voor. Zo werd door een andere expert wie ik interviewde voor mijn boek aangegeven dat is 9 van de 10 vechtscheidingen die plaatsvinden die langer duren dan een half jaar: er iemand is met een persoonlijkheidsstoornis. Buitenstaanders zoals advocaten en hulpverleners zien dan vaak twee mensen die vechten maar in feite is het vaak een persoon die blijft (psychisch) vechten en de ander verdedigt zich.
Te weinig aandacht voor narcistisch misbruik
Misschien klinkt dit alles niet heel rooskleurig, en dat is het ook niet. Ik ga het niet mooier maken dan het is. Er moet in Nederland nog veel gebeuren. In landen als Schotland en Australië is psychisch geweld bijvoorbeeld strafbaar, wat hier nog niet is. Daarnaast wordt narcistisch misbruik nog veel te weinig herkent door hulpverlening. Gelukkig wordt er steeds meer over bekend. Stichtingen als het verdwenen zelf en Kind in Crisis zetten zich onder andere in voor slachtoffers en bieden ook trainingen aan hulpverleners aan.
Hoe vind je jezelf terug?
Het is raadzaam om na narcistisch misbruik manieren te vinden om weer tot jezelf en tot rust te komen. Dit kan bijvoorbeeld via therapie of herstel praatgroepen. Zelfliefde is essentieel om te helen van narcistisch misbruik. Er zijn 100 wegen naar Rome: maar er is maar een unieke weg terug naar jouzelf. Om die weg te bewandelen zijn gelukkig steeds meer handvatten die worden aangeboden jou daarin te begeleiden. Gelukkig worden er steeds meer boeken geschreven over herstel na narcistisch misbruik en komt er meer kennis en inzicht over. Er is altijd weer licht aan het einde van een donkere tunnel, ook voor jou. Ben jij op zoek naar handvatten? Misschien kan het boek wat ik schreef vanuit expertise maar ook ervaringsdeskundigheid jou verder op weg helpen: terug naar jouw mooie en unieke ware zelf!
Lees meer over narcisme:
- Waarom het zo moeilijk is om een ongezonde relatie te beëindigen
- Hoe bouw je je zelfvertrouwen weer op na narcistisch misbruik?
Wil je regelmatig gratis inspiratie voor een gelukkige en gezonde leefstijl ontvangen? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief:
Ja ik wil tips en tricks voor een gelukkige en gezonde leefstijl ontvangen ➔