Wat is jouw schaduwkant en hoe kun je ervan leren?

Volgens de Zwitserse psychiater Carl Jung bevatten de donkerste delen van je psyché ‘ninenty procent gold’, maar alleen als je ze onder ogen durft te zien. Voor velen is dit een uitdaging die soms onoverkomelijk lijkt. Het resultaat is vaak een opstandige schaduwkant die steeds meer aandacht vraagt. Met schaduwwerk kun je de controle terugkrijgen. 

Wij delen inzichten uit het boek ‘Schaduwwerk voor beginners’ over jouw schaduw en wat je ervan kunt leren, geschreven door Minne van Woersem en Sander Machielsen.

Wat is de schaduw?

‘De schaduw’ is een psychologische term die verwijst naar de delen van onszelf die we niet direct kunnen of willen zien. Carl Gustav Jung was de eerste die het begrip van de schaduw binnen de psychologie introduceerde. Hij beschouwde de schaduw als de donkere kant van de persoonlijkheid, die aspecten bevat die we als ongewenst zien en daardoor voor onszelf en anderen verstoppen.

Wie was Carl Gustav Jong?

Carl Gustav Jung (1875-1961) was een Zwitserse psychiater en de grondlegger van de analytische psychologie. Als leerling van Sigmund Freud verdiepte hij zich in het domein van het onbewuste en ontwikkelde zijn eigen visie. Jung introduceerde termen als extravert, introvert, persona, archetype, anima, animus, schaduw, collectief onbewuste en Zelf. Het individuatieproces, een centraal concept in zijn psychologie, gaat over psychologische volwassenwording door onbewuste delen bewust te maken, waardoor onverwerkte situaties uit het verleden worden geheeld en contact wordt gemaakt met ons potentieel.

Goed en kwaad

Hoewel je misschien nog nooit van de schaduw gehoord hebt, weet je onbewust allang wat het is. In films en verhalen neemt de held het op tegen het monster of de slechterik, een symbolische weergave van de innerlijke strijd in onszelf. We identificeren ons graag met de held, maar minder graag met de boef in onszelf. Dit boefje kan destructief worden wanneer je er geen aandacht aan besteedt. De Russische schrijver en dissident Alexander Solzjenitsyn verwoordde het treffend: ‘De scheidslijn tussen goed en kwaad loopt dwars door het hart van ieder mens.’

De schaduwkant op het witte doek

De menselijke dubbelzijdigheid wordt zichtbaar in films zoals The Dark Knight (2008) en The Joker (2019), en in de televisieserie Game of Thrones. Deze verhalen laten zien hoe dun de scheidslijn tussen goed en kwaad is. Personages die voor het goede strijden, tonen soms hun duistere kanten, en andersom. Dit confronteert ons met de complexiteit van onze eigen natuur.

‘Perhaps all the dragons in our lives are princesses who are only waiting to see us act, just once, with beauty and courage. Perhaps everything that frightens us is, in its deepest essence, something helpless that wants our love.’ — Rainer Maria Rilke

Hoe ontstaat de schaduw?

Vanaf het moment dat je als kind je bewust wordt van jezelf en je relaties, pas je je aan aan je omgeving om aan je fundamentele behoeften te voldoen. Aanmoedigende feedback leidt tot meer van dat gedrag, terwijl afkeurende feedback leidt tot onderdrukking van bepaalde emoties. Deze onderdrukte delen vormen je persoonlijke schaduwkant.

De confrontatie met je schaduwkant

Wanneer je de omgeving verlaat waarin je bent opgegroeid, kom je in nieuwe situaties terecht en krijg je andere feedback op je gedrag. Dit kan leiden tot uitdagingen, zoals een burn-out of een crisis, wanneer de schaduw op je deur klopt. Het is belangrijk om je schaduwzijden te herkennen en te erkennen om verantwoordelijkheid te nemen voor je gedrag en dit zo nodig bij te sturen. Meer dan 90 procent van ons handelen wordt beïnvloed door het onbewuste. De schaduw, als innerlijke saboteur, kan ons gedrag ondermijnen. Wil je je gedrag veranderen, dan is het noodzakelijk je schaduw en diepgewortelde patronen erbij te betrekken.

Hoe herken je schaduwkant?

Je schaduw herken je aan oncontroleerbaar, primitief en onvolwassen gedrag, voelbaar door de emotionele lading die het teweegbrengt. Deze heeft vaak een destructieve en saboterende invloed op je leven. Je schaduw heeft een eigen wil en agenda. Wanneer iets bewust is, heb je er regie over, maar onbewuste schaduwdelen kunnen je dwarsbomen. Verslavingsgedrag is een voorbeeld van de schaduw die het overneemt, waarbij je afhankelijk wordt van iets buiten jezelf.

De tegenstellingen in jezelf

In het werken met de schaduw, werk je met de tegenstellingen in jezelf. Bijvoorbeeld, je hebt een kwetsbare kant en een krachtige kant. Iedere kant vertegenwoordigt een kwaliteit. Het is zinvol om beide kanten in jezelf te erkennen en de bijbehorende kwaliteiten toe te passen in je leven. Problemen ontstaan wanneer je je te sterk identificeert met één kant en de andere onderdrukt.

Het evenwicht herstellen

Het erkennen en integreren van de schaduw is de sleutel om je gedrag te veranderen en volwassen gedrag in conflictsituaties te ontwikkelen.

Oud (onbewust) gedrag	Nieuw (volwassen) gedrag
Om de hete brij draaien	Benoemen wat er speelt
Ontkennen van conflict	Erkennen van conflict
Uit de weg gaan van ongemak	Initiatief nemen
Aanpassen/toegeven	Trouw blijven aan jezelf
Pleasen	De ander verantwoordelijkheid laten nemen
Snelle conclusie trekken	Tijd nemen om te reflecteren
Schreeuwen, intimideren	Jezelf beheersen
Defensief zijn	Luisteren om te begrijpen
Je gevoel negeren	Je gevoel serieus nemen

Een pad naar zelfontdekking

Het pad naar zelfontdekking en innerlijke rust begint met de moed om je schaduw te verkennen. Schaduwwerk biedt de tools en inzichten die je nodig hebt om deze reis te beginnen en om te zetten in persoonlijke groei. Zo kun je niet alleen je eigen potentieel benutten, maar ook een positieve invloed uitoefenen op je omgeving en relaties. Lees meer over het ontdekken van je schaduw en het toepassen van schaduwwerk in ‘Schaduwwerk voor beginners‘, te bestellen op Boekenwereld.

Lees ook:

• Ons natuurlijke instinct om ‘nee’ te zeggen tegen nieuwe kansen en uitdagingen
• De kracht van een positieve mindset
• 9 tips voor een leuker leven

 

Wil je wekelijks gratis gezonde recepten in je inbox ontvangen? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief:

Ja ik wil wekelijks gezonde recepten ontvangen ➔