In beweging naar een gezondere leefstijl
Door David van Bodegom
Studies naar het oerdieet van de mens zijn interessant. We leren er vooral van dat mensen vroeger aten wat er voorhanden was. Mensen die leefden bij de kust aten veel vis, mensen die ver van zee of rivier woonden aten geen vis. Groepen rond de Middellandse Zee aten veel groenten, groepen in Siberië aten helemaal geen groenten. Die groeien immers niet in de sneeuw.
Eén ding hadden de mensen allemaal wel gemeen: ze aten niet te veel. In onze studie op het platteland van Ghana waren mensen heel slank. We maten de Body Mass Index (bmi), het gewicht gecorrigeerd voor je lengte. Je berekent je bmi door je gewicht in kilogram te delen door het kwadraat van je lengte in meters. In formulevorm: bmi = gewicht/(lengte*lengte). Dit bmi moet tussen de 20 en 25 liggen. In Nederland ligt het gemiddelde bmi van ouderen tussen de 26 en 27. In Ghana hadden de ouderen een gemiddeld bmi van 18,6.
Er heerst een epidemie van obesitas. Meer dan de helft van alle volwassen Nederlanders boven de 18 jaar heeft inmiddels overgewicht. Van de ouderen is dat zelfs bijna twee derde. Overgewicht is de belangrijkste reden dat we meer dan een miljoen mensen hebben met ouderdomssuiker en dat hart- en vaatziekten een van onze voornaamste doodsoorzaken is. De belangrijkste oorzaak van de obesitasepidemie is overconsumptie. Obesitas is een ziekte van mensen en van huisdieren. In de natuur komt obesitas niet voor. Niemand zag ooit een giraf met overgewicht.
Als ik één advies zou mogen geven over voeding zou ik het advies geven om niet te veel te eten. Vooral niet te veel calorieën. Natuurlijk is dat advies wat grof, er zijn nog tal van adviezen waarmee je je voedingspatroon verder kunt verfijnen. Vergelijk het afstemmen van een gezonde voeding met het afstellen van een microscoop. Een microscoop heeft twee knoppen waarmee je de afstand van de lens tot het object verandert en het beeld scherpstelt: een grove regelknop en een fijne regelknop. Het heeft geen zin om aan de fijne regelknop te draaien als het beeld volledig onscherp is. Dan moet je eerst met de grove regelknop de lens ongeveer in positie brengen om pas daarna perfect scherp te stellen met de fijne regelknop.
Zo is het ook met onze voeding. De epidemie van obesitas vereist dat we eerst aan de grove regelknop draaien: minder calorieën erin. Daar zijn enorme gezondheidsvoordelen mee te bereiken. Daarna kun je nog met de fijne regelknop de samenstelling van de voeding afstellen: meer peulvruchten en groente, minder bewerkt eten, minder ongezonde vetten, minder suiker, minder vlees en zuivel, meer vis, meer ongebrande noten, olijfolie niet te sterk verhitten, et cetera. Voordat deze kleine veranderingen belangrijke gezondheidswinst opleveren, moet eerst met de grove regelknop de hoeveelheid voeding afgesteld worden.
Veel mensen denken dat gezond eten betekent dat je veel gezonde producten moet eten. Maar het is voor de meesten van ons veel meer van belang om niet te veel ongezonde producten te eten. Het heeft geen zin om na een pan kaasfondue nog een sinaasappel weg te werken om ook iets gezonds te eten. Het enige dat dat toevoegt zijn nog meer calorieën. Voor die vitamines hoef je het ook niet te doen, Nederlanders krijgen genoeg vitamines binnen. De tijden van scheurbuik ten gevolge van vitamine c-tekort zijn voorbij. Wij zijn geen land van schaarste en voedseltekorten, wij zijn een land van overdaad en obesitas.
De hoeveelheid calorieën die wij op een dag eten is niet in balans met de hoeveelheid die wij verbruiken. Er zijn twee oplossingen om de balans terug te brengen. Minder eten, of meer bewegen. Bedenk daarbij echter dat ons lichaam heel efficiënt is. Om een Snickers van 57 gram (275 kilocalorieën) te verbranden moet iemand van 80 kilo ruim 4,5 uur wandelen. De obesitasepidemie kunnen we beter bestrijden door te consuminderen. Als we alle overtollige calorieën willen verbranden moeten we heel wat draven, en daar slijten we ook van.
In zijn boek Het geheim van de schildpad onderzoekt verouderingsarts David van Bodegom de biologie van lang leven. Aan de hand van vele fascinerende voorbeelden uit het dierenrijk, en de laatste wetenschappelijke inzichten uit het verouderingsonderzoek, leren we ook onze eigen veroudering beter begrijpen. Waarom verouderen sommige dieren zoveel langzamer dan andere? Zoals bijvoorbeeld de brughagedis, een levend fossiel dat honderd keer zo oud wordt als andere hagedissen. Hij onderzoekt daarnaast diverse factoren zoals sport, werk, slaap en kou. Ook eten is onderdeel van zijn onderzoek. Benieuwd naar de laatste inzichten uit het verouderingsonderzoek en fascinerende voorbeelden uit het dierenrijk? En daarmee naar handvatten voor je eigen leven? Lees meer in Het geheim van de schildpad!
