In beweging naar een gezondere leefstijl
Als je duurzaam wilt leven, moet je dat meteen op alle vlakken doen. Tegen de mensen die dit geloven, zou ik graag willen zeggen: er is geen zwart of wit. Er is zwart en wit en grijs en lichtgrijs en donkergrijs en alle tinten daartussen. Vijftig tinten grijs, zou ik haast willen zeggen, maar die grap is echt al compleet uitgemolken. Wat is er gebeurd waardoor we elkaar zo vreselijk snel veroordelen? Dat er altijd een goed en fout is, of dat we in elk geval vinden dat dat er zou moeten zijn – vooral bij anderen? Dat we zo graag zien dat andere mensen fouten maken – waarschijnlijk vooral om onszelf niet schuldig te voelen. Waarom voelen we die drang om op alle flaws van een ander te wijzen? En waarom lijkt dit nog sterker te worden wanneer die ander eigenlijk alleen maar een beetje bewuster probeert te leven?
Het begint natuurlijk al bij het feit dat er geen flaws bestaan. Laten we er voor het gemak van uitgaan dat iedereen zijn best doet, dat iedereen op zijn eigen snelheid zijn eigen route aflegt en dat er bovendien geen juist of ‘perfect’ eindpunt is. Iedereen heeft een ander streven of aandachtspunt… Dat je een bepaalde bewuste keuze maakt, betekent niet dat je op alle vlakken bewuste keuzes maakt of hoeft te maken. Sterker nog, met dat soort verwachtingen maak je het jezelf eigenlijk onmogelijk om het goed te doen, en dan is het natuurlijk logisch dat de moed je snel in de schoenen zakt.
Door Marije van der Made
Wanneer doe je genoeg? Waar begin je met duurzamer leven, met bewuste keuzes maken? Dat is voor iedereen anders. Het is een ontdekkingsreis en iedereen beleeft het verschillend, zelfs als de route en stappen redelijk dezelfde zouden zijn. Het is maar net waar je mee in aanraking komt, dankzij iets wat je leest, hoort of meekrijgt van vrienden, familie, collega’s…
Weten welke keuzes de meeste impact hebben, is belangrijk als je je best wilt doen om klimaatneutraal te leven. Maar dat is een serieuze benadering die vereist dat je je goed inleest en verdiept in het onderwerp, dus ik snap dat niet iedereen hier uit zichzelf tijd in gaat steken – we hebben al zoveel dingen aan ons hoofd tegenwoordig. Daarentegen zou ik het te gek vinden als dit onderwerp ook op school zou worden behandeld, als we op jongere leeftijd al leren wat voor impact je leefstijl heeft. Helaas is het nog niet zover en heeft de huidige generatie over het algemeen geen flauw idee. En dat is prima. Voor nu.
We krijgen via het nieuws en social media regelmatig flarden mee van ‘betere’ keuzes. Het gaat dan vooral over vlees eten en vliegen. Logisch dus dat de meesten daar beginnen op hun weg naar een iets bewuster leven. En ook dat is prima.
Er is geen ‘verkeerd’ en tegelijkertijd vind ik dat we focussen op gekke dingen zoals plastic rietjes, groenteverpakkingen en shampooflessen. Begrijpelijk, want die zijn heel zichtbaar. Zo’n nutteloos plastic rietje dat je tien minuten gebruikt en daarna weer weggooit. Je hebt al snel door dat dit natuurlijk hartstikke zonde is.* Hetzelfde geldt voor groenteverpakkingen en shampooflessen; daarom worden deze in de media, door influencers en vooral via mond-tot-mondreclame, sneller aangehaald dan het eerdergenoemde ‘vlees eten en vliegen’.
Terwijl Babette Porcelijn in De verborgen impact heel goed laat zien waar de echte impact zit. Ze heeft alle soorten leefstijlkeuzes uitvoerig laten doorberekenen. Als je echt serieus wilt weten welke keuzes voor de meeste uitstoot zorgen, het meeste water verbruiken, energie of landbouwgrond… kortom welke keuzes de meeste impact hebben op de aarde, dan is Porcelijns boek een absolute aanrader.
Opvallend: een plastic rietje heeft maar een piepkleine impact, of zoals Babette Porcelijn zegt: ‘Van de olie die je verbrandt met een retourtje Bali kun je 1,2 miljoen boterhamzakjes (of nog veel meer plastic rietjes) maken.’
Van de olie die je verbrandt met een retourtje Bali kun je 1,2 miljoen boterhamzakjes (of nog veel meer plastic rietjes) maken
Laten we, nu we toch bezig zijn, nog wat dieper ingaan op bovengenoemde voorbeelden.
* De meeste mensen althans, er zijn natuurlijk uitzonderingen.
Als we kijken naar bijvoorbeeld rundvlees, dan komt minder dan 1 procent van de impact op het klimaat door de verpakking. Verpakkingen van groente dragen voor zo’n 10 procent bij aan de impact. Als we dus voorverpakte tomaten (per ongeluk) laten rotten, gaat 90 procent van de impact die nodig was om de tomaat in jouw huis te krijgen, verloren. Die verpakking heeft natuurlijk een functie: om het voedsel langer vers te houden. Hierdoor ‘verdient’ de verpakking zichzelf tien keer terug.
Toegegeven: ook ik focuste een tijdlang op verpakkingen. Het is zo makkelijk om ze te haten, want ze zijn zichtbaar en ze zijn overal. Liep ik vroeger vol schaamte met een tas lege wijnflessen naar de glasbak, vorig jaar schuifelde ik snel met de zak plastic afval voorbij de buren. Maar nogmaals: we mogen best wat aardiger zijn voor voedselverpakkingen, want ze kunnen heel nuttig zijn.
Kijken we naar de impact van onze keuzes in de badkamer, dan wordt slechts 3 procent veroorzaakt door de producten die we daar gebruiken. De rest van de impact zit ‘m allemaal in het waterverbruik en vooral in het verwarmen van het water (door gas). Zo, dat biedt weer wat perspectief, vind je ook niet?
Bovendien ken ik persoonlijk weinig mensen die de douchegelflacons zomaar het raam uit gooien, dus grote kans dat de verpakkingen gewoon verwerkt worden in het tamelijk goede afvalverwerkingssysteem dat we in Nederland hebben. O, en die microbeads (kleine plastic bolletjes die aan verzorgingsproducten worden toegevoegd voor het scrubbende, reinigende of esthetische effect) waar we ook zo graag over praten dan? Ontzettend stom en onnodig natuurlijk, want er zijn zat producten die ze niet hebben (vaak van bedrijven die ook op andere vlakken lekker bezig zijn, bijvoorbeeld op sociaal en ethisch vlak, dus go support them). Maar ook hiervan is de impact op de aarde echt heel klein. Ter vergelijking: met een kilometer autorijden stoten we meer microplastics uit dan in een heel jaar voor de badkamerspiegel.
Op 3 juli 2021 werd het verbod op plastic wegwerpproducten in Nederland van kracht. Plastic bordjes, bestek en dus rietjes. Het doel is om de plasticsoep in zee te verminderen. (Gelukkig wordt er een uitzondering gemaakt voor het gebruik van rietjes voor medische doeleinden, niet iedereen kan uit de voeten met metalen of papieren rietjes.)
Alleen, zoals de Partij van de Dieren ook zegt: een verbod op rietjes helpt amper om de plasticsoep kleiner te maken. Rietjes maken 0,03 procent uit van het plastic dat in zee drijft. 80 procent van de plasticsoep komt van het land; er blijft veel afval op stranden liggen, de microplastics van autobanden hebben een groot aandeel, en zo ook de visnetten (ongeveer 29 procent van alle vislijnen en 6 procent van de visnetten blijft na het vissen achter in zee).
Om de plasticsoep te verminderen, of in elk geval niet te vergroten, is het vooral belangrijk dat er geen afval in de natuur blijft liggen. De verpakkingen zelf zijn dus niet per se het probleem (al kunnen we natuurlijk prima zonder plastic bekers en bordjes, die hadden we vroeger ook niet), maar hoe we ermee omgaan wel. Eenmalige verpakkingen kunnen heel functioneel zijn, hebben we net geleerd, maar het is wel een kwestie van in de juiste afvalbak gooien, en niet ernaast.
Zoals je al hebt gemerkt, zijn er binnen elk thema een hoop afwegingen te maken en is er inderdaad vaak een ‘betere’ keuze en dus een meer duurzame keuze. Natuurlijk informeer ik je daarover, want dat is interessant en goede informatie voor in je mentale boekenkast. Maar moet je er gelijk naar leven? Nee. Bepaal jij voor een ander wat zij wel of niet moeten doen? Nee. Is het hypocriet als je wel vliegt, maar geen vlees eet? Nee. Iedereen mag lekker doen wat-ie wil.
Ten eerste: vat het niet persoonlijk op. Dit gaat in de meeste gevallen niet over jou, maar over de frustraties en interne issues van de ander.
‘We beoordelen onszelf op onze intenties, terwijl we andere beoordelen op hun gedrag en acties’ -Stephen Covey
Ten tweede: gebruik het!
Coach Noeska: ‘Het is heel nuttig om bij jezelf te gaan voelen; wat doet het met mij, waar raakt het mij? Dus zet in eerste instantie je zelfonderzoek centraal. De opmerking van de ander raakt je misschien in een onzekerheid die de ander helemaal niet ziet, of niet zo bedoelt, maar die wel bij jou leeft. Het gaat vaak om iets waar je zelf (nog) onzeker over bent. Anders zal het je koud laten wat een ander zegt. Hoe interpreteer je het advies? Interessante vragen om over na te denken. Ongevraagd advies komt uiteindelijk toch vaak van mensen die om je geven, dus je kunt het ook zien als iets moois – iemand is betrokken bij je. Hoe ga je er vervolgens mee om richting de ander? Gewoon zeggen: “Volgens mij neig je naar ongevraagd advies, en bedankt maar ik ben oké. Ik heb geen advies nodig, maar bedankt voor het meedenken.”’
Mocht het bijvoorbeeld zo zijn dat de persoon met het ongevraagde advies in jouw optiek minder ‘ver’ is qua duurzamer leven (of wat dan ook) of eigenlijk niet ‘de juiste persoon’ is om jou advies te geven, probeer in je reactie het advies dan om te keren. Ikzelf ga er dan niet op in, maar stel een positieve wedervraag.
Een voorbeeld: ik maak wel eens een foto van wat er in mijn boodschappenkarretje ligt. Veel groente, alles plantaardig, hartstikke leuk. Ik wil graag inspireren en weet dat mijn volgers op Instagram altijd heel benieuwd zijn naar dit soort dingen. Grote kans dat ik op zo’n moment opmerkingen krijg als: ‘Hmm, wel veel plastic.’ Of: ‘Op de markt kun je die groente kopen zonder plastic zak eromheen.’ Of: ‘Die bloemkool is niet in het seizoen, broccoli wel.’
Nu ga ik op Instagram niet met iedereen in discussie, want dan heb ik er een dagtaak aan, maar als een kennis dit zou zeggen, kan ik bijvoorbeeld reageren met: ‘Ah, heb je nog een lekker recept met broccoli?’ ‘Hé, dat is interessant. Hoe zorg jij voor minder plastic afval?’ Maar in dit geval bedank ik deze persoon op Instagram gewoon en/of zeg vriendelijk dat ik geen tips nodig heb. Voilà.
‘Als je geen vlees eet, mag je ook niet vliegen.’
‘Vegetariërs mogen niet vliegen?! Dus dáárom stinken vliegtuigen altijd zo na de landing – de scheten van vleeseters ruiken per slot van rekening erger. Je leert nog eens wat.’
Meer tips voor een duurzaam leven en hoe om te gaan met kritiek? Green influencer Marije van der Made deelt in Dit gebeurt er als je duurzaam gaat leven alle feiten, ervaringen en veelgehoorde misvattingen over een duurzame lifestyle. Om je zelfverzekerd te weren tijdens je volgende familiedag, etentje of verjaardag.
